Desinfecteren van ampullen en flacons

Het is weer tijd voor een kennisblog! Dit keer gaat mijn blog over het desinfecteren van plastic flacons en glazen ampullen. Moet dat nu wel of niet?

Onlangs werkte ik een dienst in de thuiszorg en moest ik medicatie klaarmaken om toe te dienen via een sonde. Één van de medicijnen moest opgelost worden met natriumchloride. Deze natriumchloride zat in een plastic flacon. Het was de bedoeling dat ik deze natriumchloride ging opzuigen met een opzuignaald en ging toevoegen bij het medicijn. Dit medicijn zat in een glazen ampul met rubberaanprikpunt. Er was geen alcohol aanwezig om te desinfecteren, dus begon ik aan mijzelf te twijfelen. Ik besloot mij er verder in te verdiepen en deel graag mijn uitkomst met jullie.

Medicatie bereiden

Medicijnen en oplosmiddel in glazen ampullen of plastic flacons zijn vaak vloeistoffen om toe te dienen via een injectie of een infuus. Daarnaast zijn er ook nog glazen flacons met een rubber aanprikpunt. Deze bevatten meestal medicijnen in poedervorm. Deze poeder wordt dan opgelost met een vloeibaar, voorgeschreven medicijn of natriumchloride.

Wel of niet desinfecteren?

De discussie luidt zo nu en dan dus: moet je wel of niet desinfecteren? Hier zeggen de onderzoeken en protocollen genoeg over. Op deze vraag is het antwoord volmondig: WEL desinfecteren!

Glazen ampullen

Desinfecteer voor het openen de hals van de ampul om te voorkomen dat de vloeistof in de ampul geïnfecteerd raakt. Je kunt een ampul openen door de hals te breken. Je kunt een ampul op twee manieren openen:

1. met een gaasje, om te voorkomen dat je jezelf niet verwondt in de glasscherven.
2. met een ampullenbreker.

Om te voorkomen dat er deeltjes glas in de medicijnspuit komen, zuig je de vloeistof op met een veilige opzuignaald. Deze zijn voorzien van een filter en zorgen ervoor dat er geen glasdeeltjes mee kunnen komen. Belangrijk is dat je de vloeistof langzaam optrekt.

Hoe doe je dit dan precies?

1. Desinfecteer de hals van de medicijnampul met een desinfectansgaasje. Laat de desinfectans opdrogen.
2. Desinfecteer de hals van de oplosmiddelflacon met een desinfectansgaasje Laat de desinfectans opdrogen.
3. Zet de opzuignaald op de spuit.
4. Breek de ampul en flacon open. Gebruik bij de ampul een gaasje als bescherming tegen het glas.
5. Zuig de voorgeschreven hoeveelheid medicijn op in de spuit.
6. Controleer of je de juiste hoeveelheid hebt.
7. Zuig de voorgeschreven hoeveelheid oplosmiddel op in dezelfde spuit.
8. Zuig nog wat extra lucht op in de spuit en verwijder de opzuignaald en spuit uit de flacon. Wat extra lucht opzuigen maakt zwenken mogelijk.
9. Zwenk de spuit een aantal keer heen en weer om het medicijn en oplosmiddel goed te vermengen.
10. Ontlucht de spuit.
11. Verwijder de opzuignaald en doe deze in de naaldenbeker.

Glazen flacon met rubberaanprikpunt

Een medicijn in poedervorm moet je oplossen door een oplosmiddel bij het medicijnpoeder in de flacon te spuiten. Als je deze handeling moet uitvoeren is het altijd zo dat deze poeder in een glazen flacon zit met een rubber aanprikpunt.

Desinfecteer voor gebruik het rubber aanprikpunt als deze niet steriel is afgedekt. Dit houdt in dat er geen dopje meer over het aanprikpunt zit. Zie afbeelding voor het voorbeeld. Door het aanprikken van het rubber wordt de naald minder scherp. Daarom gebruik je altijd een veilige opzuignaald voor het klaarmaken van het medicijn en vervang je daarna de naald voor een injectienaald.

Hoe doe je dit precies?

1. Verwijder de beschermkap van de medicijnflacon
2. Desinfecteer het rubber van de medicijnflacon met een desinfectansgaasje. Laat de desinfectans opdrogen. Als de flacon steriel is afgesloten met de beschermkap is desinfecteren niet nodig.
3. Desinfecteer de hals van de oplosmiddelflacon met een desinfectansgaasje. Laat de desinfectans opdrogen.
4. Zet de opzuignaald op de spuit.
5. Open de oplosmiddelflacon.
6. Zuig de voorgeschreven hoeveelheid oplosmiddel op.
7. Steek de naald in de medicijnflacon en spuit het oplosmiddel in. Het ingespoten oplosmiddel verhoogt de druk in de flacon. Laat de lucht die door de verhoogde druk uit de flacon wil, in de spuit. Laat de opzuignaald + met lucht gevulde spuit in de flacon zitten.
8. Wacht tot het medicijn geheel is opgelost.
9. Keer de flacon ondersteboven en zuig de voorgeschreven hoeveelheid medicijn op door geleidelijk lucht uit de spuit te wisselen met medicijn uit de flacon. Druk niet in één keer alle lucht uit de spuit in de flacon. De kans bestaat dat de spuit van de opzuignaald ‘vliegt’ door te hoge druk.
10. Zuig nog wat extra lucht op in de spuit en verwijder de opzuignaald en spuit uit de flacon. Wat extra lucht opzuigen voorkomt knoeien met het medicijn.
11. Ontlucht de spuit, controleer of je de juiste hoeveelheid hebt.
12. Verwijder de opzuignaald en doe deze in de naaldenbeker.

Plastic flacon

Tot slot de plastic flacon. Moet je die nu ook desinfecteren? Nee toch?

Toch wel!  Het protocol is hier heel duidelijk over: Desinfecteer voor het openen de hals van de flacon om verontreiniging van de vloeistof in de flacon te voorkomen als de opzuignaald per ongeluk tegen de hals van de flacon aankomt. Om een plastic flacon te openen draai je het plastic afsluitkapje van de flacon. Zuig de vloeistof met een opzuignaald uit de flacon.

Uitzondering!

Als je een spuit vult voor een handeling waarbij niet steriel gewerkt hoeft te worden, is het niet nodig om de plastic flacon te desinfecteren en een opzuignaald te gebruiken. Bijvoorbeeld bij het klaarmaken van een spuit voor het druppelen van de trachea met fysiologisch zout. Zet het puntje van de spuit (conus) rechtstreeks op de opening van de flacon en trek de vloeistof op in de spuit. Je hebt dan geen naald nodig.

Hoe kom ik dan aan alcohol om te desinfecteren en om hoeveel % gaat het dan?

De apotheek is volgens de veilige principes in de medicatieketen verplicht om een flesje alcohol of doekjes te leveren voor gebruik. De desinfectans alcohol moet minimaal 70% zijn.

Referenties

• Hemingway, C.J., Malhotra, S., Almeida, M., Azadian, B., & Yentis, S.M. (2007). The effect of alcohol swabs and filter straws on reducing contamination of glass ampoules used for neuroaxial injections. Anaesthesia, 62(3), 286–288.
• NVZA, & V&VN. (2009). Richtlijn Voor Toediening Gereed Maken (VTGM) van parenteralia op verpleegafdelingen in ziekenhuizen. Den Haag: NVZA.
• Werkgroep Infectie Preventie. (2011). Hygiënerichtlijnen bij toediening van medicatie en vloeistoffen via injectie (ziekenhuizen). Leiden: Werkgroep Infectie Preventie.